I. Urlop macierzyński

Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego mogą przypadać przed przewidywaną datą porodu, a po porodzie przysługuje urlop niewykorzystany przed porodem, aż do wyczerpania przysługującego wymiaru.

Minimalny okres urlopu wykorzystywanego przez matkę po porodzie

W 2016 r. bez zmian pozostaje minimalna ilość urlopu, która musi być wykorzystana przez pracownicę po porodzie (14 tygodni), jednakże warunkiem powrotu matki dziecka do pracy jest konieczność wykorzystania pozostałej części urlopu (lub zasiłku macierzyńskiego za okres jaki pozostał do końca urlopu) przez:

1) pracownika – ojca wychowującego dziecko lub

2) ubezpieczonego – ojca dziecka, który w celu sprawowania opieki nad dzieckiem przerwał działalność zarobkową (czyli np. ojca prowadzącego działalność gospodarczą, pracującego na umowę zlecenia).

Niezdolność do samodzielnej egzystencji – przejęcie urlopu po 8 tygodniach

Od 2 stycznia 2016 r. istnieje możliwość wykorzystania części urlopu macierzyńskiego przez pracownika – ojca dziecka albo pracownika – innego członka najbliższej rodziny w sytuacji, gdy pracownica z orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji wykorzystała po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu. Natomiast jeżeli faktyczną opiekę nad dzieckiem przejmują osoby ubezpieczone, nie będące pracownikami (ojciec dziecka lub inny członek rodziny), przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego będą otrzymywały zasiłek macierzyński.

Możliwa jest również sytuacja odwrotna, w której ubezpieczona – matka dziecka po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego przez okres co najmniej 8 tygodni po porodzie może zrezygnować z pobierania tego zasiłku, a wówczas pracownik – ojciec lub pracownik – inny członek najbliższej rodziny mogą wykorzystać tą część urlopu macierzyńskiego, która przypada po dniu rezygnacji przez matkę z zasiłku macierzyńskiego.

Podjęcie zatrudnienia przez matkę po upływie 20 tygodni

Od 2 stycznia 2016 r. prawo wykorzystania części urlopu macierzyńskiego ma również pracownik – ojciec w przypadku, gdy w okresie 20 tygodni po porodzie matka dziecka nieposiadająca tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa podejmuje zatrudnienie w wymiarze nie niższym niż połowa etatu. W okresie takiego zatrudnienia matki, pracownik – ojciec będzie mógł wykorzystać część urlopu macierzyńskiego przypadającą od dnia podjęcia zatrudnienia przez matkę dziecka aż do wyczerpania pełnego wymiaru urlopu.

Zgon, porzucenie dziecka lub pobyt matki w szpitalu

Część urlopu macierzyńskiego może również wykorzystać pracownik-ojciec dziecka lub pracownik – inny członek najbliższej rodziny w przypadku:

pobytu matki (pracownicy lub ubezpieczonej) w szpitalu lub innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, po wykorzystaniu przez nią po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego (lub zasiłku macierzyńskiego za okres 8 tygodni po porodzie),
zgonu matki (pracownicy lub ubezpieczonej) w czasie urlopu macierzyńskiego (lub w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu),
porzucenia dziecka przez matkę (pracownicę lub ubezpieczoną) w czasie urlopu macierzyńskiego (lub w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu) po upływie 8 tygodni od porodu.

Ta sama zasada dotyczy sytuacji odwrotnej, czyli ubezpieczonemu ojcu lub ubezpieczonemu-innemu członkowi najbliższej rodziny będzie przysługiwał zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego (lub jego części) w przypadku, gdy pracownica – matka przebywa w szpitalu.

Nowe przepisy umożliwiają również pracownikowi – ojcu lub pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny wykorzystanie części urlopu macierzyńskiego, w przypadku, gdy nieobjęta ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa albo nieposiadająca tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem matka dziecka:

zmarła,
porzuciła dziecko,
nie może sprawować osobistej opieki nad nim ze względu na orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Urlop ten przysługuje w części przypadającej po dniu zgonu matki dziecka, porzucenia przez nią dziecka albo powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji i jest udzielany na wniosek uprawnionego ojca (lub innego członka najbliższej rodziny), a pracodawca ma obowiązek uwzględnić taki wniosek.

II. Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego

Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

20 tygodni w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
31 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,
33 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
35 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,
37 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci.

nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.

Jeżeli pracownik, o którym mowa powyżej, przyjął dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia, ma prawo do 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.